ИМЯ ЧИСЛИТЕЛЬНОЕ - SAYILAR

КЛАССИФИКАЦИЯ ИМЁН ЧИСЛИТЕЛЬНЫХ - SAYILARIN ANLAM BAKIMINDAN SINIFLANDIRILMASI

Rusçada sayılar MİKTAR, TOPLULUK VE SIRA SAYILARI şeklinde üçe ayrılmaktadır.

КОЛИЧЕСТВЕННЫЕ И СОБИРАТЕЛЬНЫЕ ЧИСЛИТЕЛЕНЫЕ - MİKTAR VE TOPLULUK SAYILARI

Bu sayılar herhangi bir canlı ya da cansız varlığın miktarını gösterir ve скóлько? (kaç tane?) sorusuna cevap vermede kullanılırlar.

- Скóлько рабóчих на фáбрике? - Fabrikada ne kadar işçi vardır?
- На фáбрике сто рабóчих. - Fabrikada 100 işçi var.
- Скóлько детéй у сосéда? - Komşunun kaç çocuğu var?
- У сосéда трóе детéй. - Komşunun üç çocuğu var.

Miktar Sayıları; Basit, Bileşik ve Bütünleyen olarak üç grupta toplanırlar.

Basit Sayıları: два (2), три (3), пять (5), дéсять (10), сто (100), тысяча (1000)
Bileşik Sayıları: двáдцать (20), тридцать (30), пятьдесят (50), девянóсто (90), триста (300)
Bütünleyen Sayıları: Bu tür sayılar parçalı olarak bir bütün sayıyı oluşturan sayılardır.
тридцать пять (35)
сто двáдцать семь (127)
двéсти сóрок дéвять (249)
тысяча четыреста девянóсто три (1493)


RUSÇADA SAYI SİSTEMİ

Rusça sayıları saymak ve okumak son derece kolaydır. 20’ye kadar farklı olan sayılar, her onlu birimden sonra birden başlayarak devam eder.

1’DEN 1000’E KADAR MİKTAR SAYLARI

1 - один 11 - одиннадцать
2 - два 12 - двенáдцать
3 - три 13 - тринáдцать
4 - четыре 14 - четырнадцать
5 - пять 15 - пятнáдцать
6 - шесть 16 - шестнáдцать
7 - семь 17 - семнáдцать
8 - вoсемь 18 - восемнáдцать
9 - дéвять 19 - девятнáдцать
10 - дéсять 20 - двáдцать

20 - двáдцать 200 - двéсти
30 - тридцать 300 - триста
40 - сóрок 400 - четыреста
50 - пятьдесят 500 - пятьсóт
60 - шестьдесят 600 - шестьсóт
70 - сéмьдесят 700 - семьсóт
80 - вóсемьдесят 800 - восемьсóт
90 - девянóсто 900 - девятьсóт
100 - сто 1000 - тысяча

Sayılar dikkatle incelendiğinde bazı noktalar göze çarpmaktadır.
5, 6, 7 ... 20, 30 sayılarının sonunda, 50, 60, 70, 80 ve 500, 600, 700, 800, 900 sayılarının ortasında YUMUŞAK İŞARET (ь) bulunmaktadır.

MİKTAR SAYILARININ İSİMLERLE KULLANILMASI

1. Bir (1) ve iki (2) sayılarının dışında bütün sayılar tektir, cinsiyet söz konusu değildir.
один (однá, однó, одни) bir

Önüne geldiği ismin cins ve sayısına göre kullanılır.
один класс bir sınıf
однá шкóла bir okul
однó здáние bir bina
одни часы bir saat

Çoğul şekli, sürekli çoğulda kullanılan isimlerle kullanılır.

A. Cümlede ismin cinsiyetine bağlı olarak bir (1) ve sonu bir (1) ile sayılardan
sonra isimler YALIN HAL’de bulunur.

один дом bir ev
двáдцать однá картина yirmi bir tablo
сто сóрок однó дéрево yüz kırk bir ağaç

B. два (м.р. и ср.р.) iki (erkek ve nötr cins)
две (ж.р.) iki (dişi cins)

Cümlede 2, 3, 4 ve sonu 2, 3, 4 ile biten sayılardan sonra isimler -İN HALİ TEKİL’de kullanılır.

два магазина iki mağaza
два здáния iki bina
две книги iki kitap
Bütünleyen (parçalı) Sayılar’dan sonra da aynı kural geçerlidir.

сóрок три студéнта 43 öğrenci
девянóсто две кóмнаты 92 oda
сто двáдцать две страницы 122 sayfa
тысяча девятьсóт девянóсто три гóда 1993 yıl

C. 5’den 20’ye kadar, sonu 5, 6, 7, 8, 9, 0, ile biten sayılardan sonra -İN HALİ ÇOĞUL kullanılır.

сóрок пять учителéй 45 öğretmen
сто пятьдесят шесть рублéй 156 ruble
четыреста девянóсто книг 490 kitap
тысяча двéсти семь людéй 1207 insan

Sayılarla kullanılan isimler her zaman çoğul halde kullanılır (bir ve bir ile biten
sayılar hariç).

Miktar Sayıları’nın çekimleri 


HALLER 2, 3, 4 SAYILARLA 5, 6, 7, 8, 9, 0 SAYILARLA


И.п. две книги/дéвушки семь книг/дéвушек

Р.п. двух книг/дéвушек семь книг/дéвушек

Д.п. двум книгам/дéвушкам семи книгам/дéвушкам

В.п. две книги/двух девушек семь книг/дéвушек


Т.п. двумя книгами/дéвушками семью книгами/дéвушками

П.п. о двух книгах/дéвушках о семи книгах/дéвушках

MİKTAR SYAILARININ ÇEKİMİ

один, однá, однó ve одни‘nin çekimleri 


HALLER ERİL CİNS DİŞİL CİNS NÖTR CİNS ÇOĞUL


И.п. один однá однó одни

Р.п. одногó однóй одногó одних

Д.п. одномý однóй одномý одним

В.п. один/одногó однý однó одни/одних

Т.п. одним однóй одним одними

П.п. об однóм об однóй об однóм об одних

ОДНИ‘NİN KULLLANILDIĞI DURUMLAR

1. Tekili olmayan sürekli çoğul şekilleri kullanılan isimlerle kullanılır.

одни часы bir saat (kol, masa veya duvar saati)
одни сýтки bir gün (24 saat)
одни каникулы bir tatil

2. “Diğerleri” anlamının karşıtını karşılamak üzere “birileri, bazıları, ilk gelenleri”
anlamlarında kullanılır.

Учитель взял сначáла одни задáния, потóм другие. Öğretmen önce bazı ödevleri aldı sonra da diğerlerini.
Дирéктор говорил сначáла с одними ученикáми, потóм с другими. Müdür önce öğrencilerden bazıları ile sonra da diğerleriyle konuştu.

3. ”Yalnızca” anlamında kullanılır.
На урóке были одни ученицы. Derste yalnız kız öğrenciler vardı.
В этом магазине продаются одни словари. Bu mağazada yalnızca sözlükler satılıyor.

BİRBİRİYLE BENZER ŞEKİLDE ÇEKİLEN SAYILAR

два, две, три, ve четыре‘nin çekilmesi 


HALLER два/две (2) три (3) четыре (4)


И.п. два/две три четыре

Р.п. двух трёх четырёх

Д.п. двум трём четырём

В.п. два (две)/двух три/трёх четыре/четырёх

Т.п. двумя тремя четырьмя

П.п. о двух о трёх о четырёх


сóрок, девянóсто ve сто‘nun çekimler 

HALLER сóрок (40) девянóсто (90) сто (100)


И.п. сóрок девянóсто сто

Р.п. сорокá девянóста ста

Д.п. сорокá девянóста ста

В.п. сóрок девянóсто сто

Т.п. сорокá девянóста ста

П.п. о сорокá о девянóста о ста

пять, пятьдесят ve пятьсóт‘un çekimleri 


HALLER пять (5) пятьдесят (50) пятьсóт (500)


И.п. пять пятьдесят пятьсóт

Р.п. пяти пятидесяти пятисóт

Д.п. пяти пятидесяти пятистáм

В.п. пять пятьдесят пятьсóт

Т.п. пятью пятьюдесятью пятьюстáми

П.п. о пяти о пятидесяти о пятистáх

двéсти, триста, четыреста sayılarının çekimi 


HALLER двéсти (200) триста (300) четыреста (400)


И.п. двéсти триста четыреста

Р.п. двухсóт трёхсот четырёхсот

Д.п. двумстáм трёмстам четырёмстам

В.п. двéсти триста четыреста

Т.п. двумястáми тремястáми четырьмястáми

П.п. о двухстáх о трёхстах о четырёхстах

1. Sonu ь ile biten sayılar DİŞİL CİNS isimler gibi çekilirler (ночь, тетрáдь,
вещь) .

2. Пятьдесят tipi, iki sayının bileşimindeki sayılarda, her iki da ayrı çekime uğrar.
Шестьдесят, сéмьдесят ve вóсемьдесят benzer şekilde çekilirler.

3. Пятьсóт tipi sayılarda da her iki sayı da farklı eklerle çekime uğrar.
Шестьсот, семьсот, восемьсот ve девятьсот sayları da benzer şekilde çekilirler.

4. Тысяча, миллиóн ve миллиáрд sayıların çekimi bu saylar son harflerine göre isimler gibi çekilirler. Bu sayılardan sonra isimlerin -İN HALİ kullanılır.

Наш клуб купил две тысячи билéтов. Bizim kulüp iki bin bilet satın aldı.
Дéсять миллиóнов людéй жило в Стамбýле. İstanbul’da 10 milyon insan yaşıyordu.

MİKTAR BİLDİREN SAYILARIN SAYI VE İSİMLERLE KULLANILMASI

1. Bir (1) ve sonu bir (1) ile biten isimler YALIN HAL’de kullanılır.

один красивый зал güzel bir salon
однá красивая дéвушка güzel bir kız
однó красивое дéрево güzel bir ağaç
одни красивые часы güzel bir saat

2. 2, 3, 4 ve bunlarla biten sayılardan sonra isimler -İN HALİ TEKİL, sıfatlar -İN HALİ ÇOĞUL çekimli olur.

два красивых зáла iki güzel salon
две красивых дéвушки iki güzel kız
два красивых дéрева iki güzel ağaç

Ancak DİŞİL CİNS isimlerin önüne gelen sıfatlar aynı zamanda YALIN HAL ÇOĞUL olarak da kullanılır.

две красивые дéвушки iki güzel kız
две свéтлые кóмнаты iki aydınlık oda

3. 5, 6, 7 ... gibi -İN HALİ ÇOĞUL gerektiren sayılardan sonra gelen sayılar da -İN HALİ ÇOĞUL takı alırlar.

шесть нóвых квартир altı adet yeni daire
дéсять свéтлых ламп on adet aydınlık lamba

İsmin hallerinden И.п. ve В.п. diğer hallerin gerektirdiği isim çekimine sayı ve
sıfatlar da uyarlar.

Я не смог решить двух лёгких задáч. Ben iki adet hafif problemi çözemedim.
Урóки идýт в трёх больших клáссах. Dersler üç büyük sınıfta devam ediyor.
Мой брат хорошó знáет три инострáнных языкá. Kardeşim üç yabancı dil biliyor.

СОБИРАТЕЛЬНЫЕ ЧИСЛИТЕЛЬНЫЕ - TOPLULUK BİLDİREN SAYILAR

Topluluk Bildiren Sayılar da Miktar Sayıları gibi varlıkların sayısını bildirirler ve yine onlar gibi скóлько? (kaç tane?) sorusuna cevap verirler.

Belli başlı Topluluk Sayları:
двóе iki
трóе üç
чéтверо dört
пятеро beş
шéстеро altı
сéмеро yedi
вóсьмеро sekiz
дéвятеро dokuz
дéсятеро on

óба her ikisi (ikisi de erkek veya bir erkek bir
dişi)
óбе her ikisi (ikisi de dişi)

Topluluk Sayıların çekimleri 


HALLER двóе (2) трóе (3) чéтверо (4) ученик (öğrenci)


И.п. двóе трóе чéтверо ученикóв

Р.п. двоих троих четверых ученикóв

Д.п. двоим троим четверым ученикáм

В.п. двóе/двоих трóе/троих чéтверо/четверых ученикóв

Т.п. двоими троими четверыми ученикáми

П.п. о двоих о троих о четверых об ученикáх

TOPLULUK SAYILARININ KULLANILDIĞI YERLER

Bu sayılardan sonra her zaman isimlerin -İN HALİ ÇOĞUL şekilleri kullanılır.

1. Topluluk Bildiren Sayılar ERİL CİNS canlı isimleri ile birlikte kullanılırlar.

двóе студéнтов (студéнт) iki öğrenci
трóе мáльчиков (мáльчик) üç erkek çocuğu
чéтверо учителéй (учитель) dört öğretmen
пятеро рабóчих (рабóчий) beş işçi
шéстеро людéй (человéк - люди) altı insan
сéмеро детéй (ребёнок - дéти) yedi çocuk

Bu tür isimlerle Miktar Sayıları da kullanılır.

два студéнта (студéнт) iki öğrenci
семь рабóчих (рабóчий) yedi işçi
пять человéк (человéк) beş insan
три учителя (учитель) üç öğretmen

Ancak DİŞİL CİNS isimler ile yalnızca Miktar Sayıları kullanılır.

три студéнтки (студéнтка) üç bayan öğrenci
две ученицы (ученица) iki kız öğrenci
пять учительниц (учительница) beş bayan öğretmen

2. Hayvan yavruları ile Topluluk Sayıları kullanılırken büyük hayvanlar için Miktar Sayıları kullanılır.

двóе собачáт (собачáта) iki köpek yavrusu
трóе волчáт (волчáта) üç kurt yavrusu
чéтверо котят (котята) dört kedi yavrusu

две собáки (собáки) iki köpek
три вóлка (вóлки) üç kurt
четыре котá (коты) dört kedi
3. Sürekli çoğul olarak kullanılan isimlerle birlikte kullanılır. Двóе, трóе, ve чéтверо И.п. ve В.п.‘de olur.

двóе часóв iki adet saat
чéтверо сýток dört gün
двóе нóжниц iki adet makas

Рабóчий рабóтал там трóе сýток. İşçi orada üç gündür çalışıyordu.
Отéц купил трóе часóв для детéй. Baba çocuklar için üç adet saat satın aldı.

Ancak diğer halleri gerektiren edatlar olduğunda двóе, трóе, чéтверо bu hallerde kullanılır.

Рабóчий рабóтал там óколо трёх сýток. İşçi orada yaklaşık üç gündür çalışıyordu.
Мáстер рабóтал над тремя часáми. Usta üç saat ile uğraşıyordu. (Onları onarmaya çalışıyordu.)

4. Cümlede herhangi bir isim ve zamir olmaksızın tek başına özne olarak kullanılırlar.

Двóе игрáли в садý. İkisi bahçede oynuyorlardı.
Сéмеро одногó не ждут. Yedi kişi bir kişiyi beklemez. (Bir kişinin eksik olması düğüne engel değildir.)
Онá рабóтала за троих. O üç kişinin işini yapıyordu.

5. İki parçalı olan nesnelerin isimleriyle kullanılır.

двóе ног iki ayak
трóе сáней üç kızak
чéтверо сандалéт dört çift sandalet

6. Şahıs Zamirleri, YALIN ya da -İN HALLERİ’nde YALIN HAL şeklindeki Topluluk Sayıları ile kullanılır.

Мы чéтверо были на урóке. Derste biz dördümüz vardık.
Они трóе остáлись в автóбусе. Onların üçü otobüste kaldılar.
Их было чéтверо там. Onların dürdü oradaydı.

7. Оба ve óбе Topluluk Sayıları, два ve две şeklindeki Miktar Sayıları gibi -İN HALİ TEKİL takılı isimlerle kullanılırlar.

óба ikisi (iki erkek ya da bir erkek ve bir dişi olduğunda)
óбе ikisi (iki dişi cins olduğunda)
óба брáта iki erkek kardeş
óба автóбуса iki otobüs
óба брат и сестрá erkek ve kız kardeşin ikisi
óба учитель и учительница bay ve bayan öğretmenin ikisi

óба ve óбе‘nin çekimleri 


HALLER óба óбе


И.п. óба óбе

Р.п. обóих обéих

Д.п. обóим обéим

В.п. óба/обóих óбе/обéих

Т.п. обóими обéими

П.п. об обóих об обéих

ПОРЯДКОВЫЕ ЧИСЛИТЕЛЬНЫЕ - SIRA SAYILARI

Sıra Sayıları’nı aşağıda topluca görelim.

1nci - пéрвый 11nci - одиннадцатый
2nci - вторóй 12nci - двенáдцатый
3ncü - трéтий 13ncü - тринáдцатый
4ncü - четвёртый 14ncü - четырнадцатый
5nci - пятый 15nci - пятнáдцатый
6nci - шестóй 16nci - шестнáдцатыё
7nci - седьмóй 17nci - семнáдцатый
8nci - восьмóй 18nci - восемнáдцатый
9ncu - девятый 19ncu - девятнáдцатый
10ncu - десятый 20nci - двадцáтый

20nci - двадцáтый 200ncü - двухсóтый
30ncu - тридцáтый 300ncü - трёхсóтый
40ncı - сороковóй 400ncü - четырёхсóтый
50nci - пятидесятый 500ncü - пятисóтый
60ncı - шестидесятый 600ncü - шестисóтый
70nci - семидесятый 700ncü - семисóтый
80nci - восьмидесятый 800ncü - восьмисóтый
90ncı - девянóстый 900ncü - девятисóтый
100ncü - сóтый 1000nci - тысячный

SIRA SAYILARININ TÜRETİLMESİ VE KULLANILMASI

1. Miktar Bildiren Sayların -İN HALİ’nde son takıları olan -а veya -и atıldıktan sonra geriye kalan kısım sıfat takısı olan -ый (-ая, -ое, -ые), -ий (-ья, -ье, -ьи),
-ой (-ая, -ое, -ые) eklenerek Sıra Sayıları elde edilir.

YALIN HAL -İN HALİ SIRA SAYISI
шесть шест+и шест+ой, +ая, +ое, +ые
пятьдесят пятидесят+и пятидесят+ый, +ая, +ое, +ые
девянóсто девяност+а девяност+ый, +ая, +ое, +ые


2. Bazı sıfatların Sıra Sayıları düzensiz yapılır.

пéрвый, -ая, -ое, -ые 1nci
вторóй, -ая, -ое, -ые 2nci
трéтий, -ья, -ье, -ьи 3ncü
четвёртый, -ая, -ое, -ые 4ncü
седьмóй, -ая, -ое, -ые 7nci
сороковóй, -ая, -ое, -ые 40ncı

3. Тысяча, миллиóн, миллиáрд Sıra Sayısı yapılırken takının önü ilave olarak -н- eklenir.

тысяча (-а düşer) +ный (-ая, -ое, -ые) ® тысячный (bininci)
миллиóн +ный (-ая, -ое, -ые) ® миллиóнный (milyonuncu)
миллиáрд +ный (-ая, -ое, -ые) ® миллиáрдный (milyarıncı)

4. Parçalı Sayıların yalnızca son parçası Sıra sayısı şeklinde bulunur. Sıra Sayıları birlikte kullanıldıkları isimlerin cins, sayı ve hal çekimlerine uyarlar.

тридцать шестóй 36nci
триста сóрок восьмóй 348nci
тысяча девянóсто трéтий 1093ncü
сто пятьдесят четвёртый 154ncü
пятьсóт сороковóй 540ncı
тысяча пéрвый 1001nci

пéрвый диалóг birinci diyalog
пéрвая кóмната birinci oda
пéрвое окнó birinci pencere
пéрвые часы birinci (ilk) saat

5. Cümle içinde kullanılan Parçalı Sayılar’ın sonuncusu, yani Sıra Sayısı şeklinde olan parçası ismin haline göre çekilir.

Я жил на двáдцать пятом этажé в Париже. Ben Paris’te 25nci katta oturuyordum.

Мой сын родился в тысяча девятьсóт девянóсто трéтьем годý. Benim oğlum 1993 yılında doğdu.

6. Трéтий Sıra Sayısı чей? (kimin?) Soru Zamiri gibi çekilir.

чей‘in çekimi 



HALLER ЧЕЙ? - KİMİN?

м.р. ж.р. ср.р мн.ч.

И.п. чей чья чьё чьи

Р.п. чьегó чьей чьегó чьих

Д.п. чьемý чьей чьему чьим

В.п. чей/чьегó чью чьё чьи

Т.п. чьим чьей чьим чьими

П.п. о чьём о чьей о чьём о чьих


трéтий‘in çekimi 


HALLER ТРЕТИЙ - ÜÇÜNCÜ

м.р. ж.р ср.р мн.ч.

И.п. трéтий трéтья трéтье трéтьи

Р.п. трéтьего трéтьей трéтьего трéтьих

Д.п. трéтьему трéтьей трéтьему трéтьим

В.п. трéтий/трéтьего трéтью трéтье трéтьи

Т.п. трéтьим трéтьей трéтьим трéтьими

П.п. о трéтьем о трéтьей о трéтьем о трéтьих

7. Saat, tarih ve yıl olarak zaman bildirmede kullanılır.

Сейчáс пять минýт вторóго. Saat 1’i beş geçiyor.
Сейчáс чéтверть пятого. Saat 4’ü çeyrek geçiyor.
Собрáние началóсь пятого áвгуста. Toplantı Ağustosun beşinde başladı.
Экзáмены кóнчились трéтьего мáя. Sınavlar Mayısın üçünden itibaren sona erdi.
Мы переéхали в Стамбýл в тысяча девятьсóт девянóсто шестóм годý. Biz 1996 yılında İstanbul’a geldik (taşındık).