İSİMLERİN YALIN HAL ÇOĞULLARI

ИМЕНИТЕЛЬНЫЙ ПАДЕЖ МНОЖЕСТВЕННОГО ЧИСЛА –
İSİMLERİN YALIN HAL ÇOĞULLARI 

Rusça, eklerle türetilen çekimli bir dil olduğundan, isimlerin hallere göre tekil ve çoğul şekilleri farklıdır. ERİL, DİŞİL ve NÖTR CİNS isimlerin çoğullarını sırasıyla görelim. 

1. МУЖСКОЙ РОД (м.р.) - ERİL CİNS


A. Sonu sessiz harf ile biten isimler -ы/-и seslilerinden birisini alarak çoğul olurlar. Bunun ayırt edici en belli başlı kuralı; yedi istisna harften birisinin olması halinde
-и seslisi eklenerek YALIN HAL ÇOĞUL yapılır (г, к, х, ж, ш, ч, щ).
нож - ножи (bıçak - bıçaklar)
врач - врачи (doktor - doktorlar)
плащ - плащи (yağmurluk - yağmurluklar)
карандáш - карандаши (kurşunkalem - kurşunkalemler)
дух - дýхи (ruh - ruhlar)
враг - враги (düşman - düşmanlar)
кружóк - кружки (çalışma grubu - çalışma grupları)
звук - звýки (ses - sesler)
Bu yedi sessizin dışındaki diğer bütün sessiz harflerden sonra -ы ilave edilerek YALIN HAL ÇOĞUL şekil elde edilir.
стол - стoлы (masa - masalar)
пол - полы (döşeme - döşemeler)
завóд - завóды (fabrika - fabrikalar)
вокзáл - вокзáлы (gar/istasyon - garlar/istasyonlar)
автóбус - автóбусы (otobüs - otobüsler)
самолёт - самолёты (uçak - uçaklar) 

İSTİSNA ÇOĞUL YAPAN ERİL CİNS İSİMLER
Sonu sessiz harfle biten isimlerin bazı istisna durumları mevcuttur.
(1) сосéд - сосéди (komşu - komşular)
чёрт - чéрти (şeytan - şeytanlar)
(2) -анин, -яин ile biten ERİL CİNS isimler.
гражданин - грáждане (vatandaş - vatandaşlar)
хозяин - хозяевá (ev sahibi - ev sahipleri)
Benzer şekilde -ин takısıyla biten ERİL CİNS isimler de farklı çoğul yapılırlar.
господин - господá (bay - baylar)
татáрин - татáры (Tatar - Tatarlar)
болгáрин - болгáры (Bulgar - Bulgarlar)
(3) Sonu sessiz harf ile biten bazı ERİL CİNS isimler sonuna -ья takısını alarak YALIN HAL ÇOĞUL yapar.
стул - стýлья (sandalye - sandalyeler)
лист - листья (yaprak - yapraklar)
брат - брáтья (kardeş - kardeşler)
сын - сыновья (oğul - oğullar)
муж - мужья (koca - kocalar)
(4) Sonu sessiz harf ile biten bir grup ERİL CİNS isimler sonuna vurgulu -а (á) alarak çoğul yapar.
дом - домá (ev - evler)
глаз - глазá (göz - gözler)
снег - снегá (kar - karlar)
лес - лесá (orman - ormanlar)
век - векá (yüzyıl - yüzyıllar)
бок - бокá (yan/böğür - yanlar/böğürler)
гóрод - городá (şehir - şehirler)
вéчер - вечерá (akşam - akşamlar)
гóлос - голосá (ses - sesler)
дóктор - докторá (doktor - doktorlar)
нóмер - номерá (numara - numaralar)
óстров - островá (ada - adalar)
пóяс - поясá (kemer - kemerler)
пóезд - поездá (tren - trenler)
бéрег - берегá (sahil - sahiller)
профéссор - профессорá (profesör - profesörler)
дирéктор - директорá (müdür - müdürler)
редáктор - редакторá (editör - editörler)
Son üç sözcük -ы takısıyla da çoğul yapar. Her iki form da eş düzeyde kullanılır.
профéссор - профéссоры (profesör - profesörler)
дирéктор - дирéкторы (müdür - müdürler)
редáктор - редáкторы (editör - editörler) 

B. Sonu -й ile biten ERİL CİNS isimler, bu harfin yerine -и takısı alarak çoğul yaparlar.
музéй - музéи (müze - müzeler)
герóй - герóи (kahraman - kahramanlar)
сарáй - сарáи (depo - depolar)
урожáй - урожáи (ürün - ürünler)

Bu harf ile biten bazı isimler farklı şekilde çoğul yapılır: vurgulu -я (я) veya vurgulu -и (и) ile.
край - края (kenar - kenarlar)
соловéй - соловьи (bülbül - bülbüller)
воробéй - воробьи (serçe - serçeler)
Sıfat formundaki isimler sıfat çoğul takısı ile YALIN HAL ÇOĞUL yapılır.
рýсский - рýсские (Rus - Ruslar)
рабóчий - рабóчие (işçi - işçiler)
учёный - учёные (ilim adamı - ilim adamları)
полицéйский - полицéйские (polis - polisler) 

C. YUMUŞAK İŞARET (-ь) ile biten ERİL CİNS isimler.
Bu işaretin yerine -и eki getirilerek YALIN HAL ÇOĞUL yapılır.
день - дни (gün - günler)
словáрь - словари (sözlük - sözlükler)
портфéль - портфéли (el çantası - el çantaları)
календáрь - календари (takvim - takvimler)
путь - пути (yol - yollar)
рубль - рубли (ruble - rubleler)
Az sayıda isim vurgulu -я (и) ile çoğul olur.
учитель - учителя (öğretmen - öğretmenler)


2. ЖЕНСКИЙ РОД (ж.р.) - DİŞİL CİNS


A. Sonu -а ile biten isimler.

Bu harf atıldıktan sonra yerine yedi harf kuralına da uymak şartıyla isimlerin çoğulu -ы/-и eklenelek yapılır.
странá - стрáны (memleket - memleketler)
лáмпа - лáмпы (lamba - lambalar)
ýлица -ýлицы (sokak - sokaklar)
кáрта - кáрты (harita - haritalar)
кóмната - кóмнаты (oda - odalar)
картина - картины (resim - resimler)
бýква - бýквы (harf - harfler)
газéта - газéты (gazete - gazeteler)
кóжа - кóжи (deri - deriler)
ногá - нóги (ayak - ayaklar)
фáбрика - фáбрики (fabrika - fabrikalar)
дáча - дáчи (yazlık ev - yazlık evler)
рóща - рóщи (orman/koru - ormanlar/korular)
нóша - нóши (yük - yükler)
старýха - старýхи (yaşlı kadın - yaşlı kadınlar)
Son yedi sözcükte görüldüğü gibi, г, к, х, ж, ш, ч, щ harflerinden sonraki -а düşmekte, bunun yerine -и takısı eklenmektedir.
-а ile biten bazı sözcükler çoğul yapılırken vurgu son heceden ilk heceye geçer.
странá - стрáны (ülke - ülkeler)
стенá - стéны (duvar - duvarlar)
рукá - рýки (el/kol - eller/kollar)
ногá - нóги (ayak - ayaklar)
головá - гóловы (kafa - kafalar)
звездá - звёзды (yıldız - yıldızlar) 

B. Sonu -я ile biten DİŞİL CİNS isimlerde, bu harf düşer, yerine -и takısı eklenir.
дерéвня - дерéвни (köy - köyler)
земля - зéмли (toprak - topraklar)
статья - статьи (makale - makaleler)
семья - сéмьи (aile - aileler)
линия - линии (çizgi/hat - çizgiler/hatlar)
лилия - лилии (zambak - zambaklar)
фамилия - фамилии (soyadı - soyadlar)
C. Sonu -ь ile biten DİŞİL CİNS isimlerde sondaki YUMUŞAK İŞARETİN yerine -и takısı getirilerek çoğul yapılır.
нóвость - нóвости (haber - haberler)
степь - стéпи (bozkır - bozkırlar)
цепь - цéпи (zincir - zincirler)
дверь - двéри (kapı - kapılar)
кровáть - кровáти (yatak - yataklar)
тетрáдь - тетрáди (defter - defterler)
тень - тéни (gölge - gölgeler)
ночь - нóчи (gece - geceler)
цель - цéли (hedef - hedefler)
мысль - мысли (düşünce - düşünceler)
площадь - плóщади (meydan - meydanlar)
память - пáмяти (hatıra - hatıralar)
постель - постéли (yatak - yataklar) 

3. СРЕДНИЙ РОД (ср.д.) - NÖTR CİNS


ERİL ve DİŞİL isimlerin YALIN HAL ÇOĞUL takısı -ы (13 sessiz harften sonra) ve -и (г, к, х, ж, ш, ч, щ) olduğu halde, NÖTR CİNS isimlerde her bir gruba ait isimler tamamen farklı takılar ile çoğul yapılmaktadır.


A. Sonu -о ile biten isimler, bu harfin yerine -а alarak çoğul yapılır.
окнó - óкна (pencere - pencereler)
письмó - письма (mektup - mektuplar)
лицó - лица (yüz - yüzler)
кольцó - кóльца (yüzük - yüzükler)
стеклó - стёкла (cam - camlar)
зернó - зёрна (tane - taneler)
Dikkat edilirse yukarıdaki sözcüklerde son hecedeki vurgu çoğul formda köke kaymaktadır. Şimdi aşağıda göreceğiniz sözcüklerde ise bunun tersi durum söz konusudur.
дéло - делá (iş - işler)
мéсто - местá (yer - yerler)
прáво - правá (hak - haklar)
слóво - словá (sözcük - sözcükler)
зéркало - зеркалá (ayna - aynalar)
Ayrıca sonu -о ile biten bir grup NÖTR CİNS ismin YALIN HAL ÇOĞULU düzensizdir.
ýхо - ýши (kulak - kulaklar)
плeчó - плéчи (omuz - omuzlar)
колéно - колéни (diz - dizler)
яблоко - яблоки (elma - elmalar)
Sonu -о ile biten bazı NÖTR CİNS isimler -ья takısını alarak çoğul olurlar.
перó - пéрья (divit - divitler)
дéрево - дерéвья (ağaç - ağaçlar)
крылó - крылья (kanat - kanatlar)


B. Sonu -е, -ье, -ие sonekleriyle biten isimler ÇOĞUL yapılırken son harfin yarine -я takısını alır.
здáние - здáния (bina - binalar)
собрáние - собрáния (toplantı - toplantılar)
упражнéние - упражнáния (alıştırma - alıştırmalar)
ружьё - рýжья (silah - silahlar)
Yukarıdaki sözcüklerde vurgu değişmezken şu sözcüklerde değişmektedir.
мóре - моря (deniz - denizler)
пóле - поля (tarla - tarlalar)


C. Sonu -мя ile biten 10 adet isim NÖTR CİNS’tir ve YALIN HAL ÇOĞUL’ları tamamen farklıdır.
Eмя - именá (isim - isimler)
врéмя - временá (zaman - zamanlar)
знáмя - знамёна (sancak - sancaklar)
плéмя - племенá (kabile reisi - kabile reisleri)
сéмя - семенá (tohum - tohumlar)
стрéмя - стременá (üzengi - üzengiler)

Genel olarak kurallı eklerle YALIN HAL ÇOĞUL yapılan isimlerin tablosunu inceleyiniz.
isimlerin YALIN HAL ÇOĞUL çekim tablosu

мужскóй род
(м.р.)
eril cins

sonu – sessiz harf
çoğul eki - -ы/-и
стол – столы
нож – ножи

sonu - й harfi
çoğul eki - -и
музéй – музéи
герóй – герóи
санатóрий - санатóрии

sonu - ь harfi
çoğul eki - -и
день - дни
словáрь - словари

жéнский род
(ж.р.)
dişil cins

sonu - а harfi
çoğul eki - -ы/-и
книга – книги
газéта - газéты

sonu - я harfi
çoğul eki - -и
земля – зéмли
семья – сéмьи
áрмия - áрмии

sonu - ь harfi
çoğul eki - -и
цель – цéли
ночь - нóчи

срéдний род
(ср.р.)
nötr cins

sonu - о harfi
çoğul eki - -а
окнó - óкна

sonu - е harfi
çoğul eki - -я
здáние – здáния
ружьё – рýжья
здáние - здáния

sonu - мя harfleri
çoğul eki - -ена
имя – именá
врéмя – временá


Bu tabloda verilenlerin dışında farklı şekilde YALIN HAL ÇOĞUL yapılan isimleri
topluca aşağıda bulacaksınız.
Sonu -онок veya -ёнок ile biten hayvan yavrularının ismi, YALIN HAL ÇOĞUL’da bunun yerine -ата/-ята takısını alırlar.
котёнок - котята (kedi yavrusu - kedi yavruları)
волчóнок - волчáта (kurt yavrusu - kurt yavruları)
зайчóнок - зайчáта (tavşan yavrusu - tavşan yavruları)
медвежóнок - медвежáта (ayı yavrusu - ayı yavruları)
утёнок - утята (ördek yavrusu - ördek yavruları)
орлёнок - орлята (kartal yavrusu - kartal yavruları)
собачóнок - собачáта (köpek yavrusu - köpek yavruları)
козлёнок - козлята (kuzu yavrusu - kuzu yavruları)
İnsan yavrusu olarak, benzer şekilde kullanılabilir.
ребёнок - ребята (çocuk- -çocuklar)
Ancak bu sözcüğün çoğul şekli olarak ребёнок - дéти kullanılır.
Bazı sözcüklerin çoğul şekillerinin değişik olmasına bağlı olarak anlamları da değişmektedir.
лист - листья (yaprak - yapraklar)
лист дéрева - ağacın yaprağı
листья дéрева - ağacın yaprakları
лист - листы (kağıt yaprağı - kağıt yaprakları)
лист тетрáди - defter yaprağı
листы тетрáди - defter yaprakları

прóпуск - прóпуски (yoklama/atlama - yoklamalar/atlamalar)
прóпуск - пропускá (geçiş - geçişler)
счёт - счетá (hesap - hesaplar)
счёт - счёты (abaküs - abaküsler)
цвет - цветá (renk - renkler)
цветóк - цветы (çiçek - çiçekler)
Son sözcükte -ок soneki düşmekte, çoğul takısı olarak -ы eklenmektedir.
Aşağıdaki sözcüklerin YALIN HAL ÇOĞUL’u tamamen farklı kökten yapılmaktadır.
человéк - люди (insan - insanlar)
ребёнок - дéти (çocuk - çocuklar)
ИМЕНА СУЩЕСТВИТЕЛЬНЫЕ, УПОТРЕБЛЯЕМЫЕ ТОЛЬКО В
ЕДИНСТВЕННОМ ИЛИ ВО МНОЖЕСТВЕННОМ ЧИСЛЕ –
YALNIZ SÜREKLİ TEKİL VE SÜREKLİ ÇOĞUL KULLANILAN İSİMLER


İSMİN HALLERİNE GÖRE SÜREKLİ TEKİL KULLANILAN İSİMLER


1. Aşağıdaki isim grupları ismin hallerine göre sürekli tekil çekimleriyle kullanılırlar.


A.. Topluluk bildiren isimler.
человéчество (insanlık)
студéнчество (öğrencilik)
молодёжь (gençlik)
стáрость (yaşlılık)
бельё (iç çamaşırı)
посýда (kap kaçak)
óбувь (ayakkabılar)
мéбель (mobilyalar)
одéжда (kılık kıyafet)
орýжие (silahlar)
B. Bazı mаden ve gaz isimleri.
зóлото (altın)
серебрó (gümüş)
желéзо (demir)
медь (bakır)
сталь (çelik)
кислорóд (oksijen)
азóт (azot)
водорóд (hidrojen)


C. Bazı ilaçlar ve tıp mаddeleri.
аспирин (aspirin)
йод (iyot)
вáта (pamuk)


D. Bazı yiyecek mаddeler.
мясо (et)
сáхар (şeker)
мукá (un)
рис (pirinç)
картóфель (patates)
лук (soğan)
моркóвь (havuç)
рожь (çavdar)
F. Fiil ve sıfatlardan yapılan durum sözcükleri.
внимáние (dikkat)
чтéние (okuma)
мóлодость (gençlik)
белизнá (beyazlık
темнотá (karanlık)
İSMİN HALLERİNE GÖRE SÜREKLİ ÇOĞUL OLARAK KULLANILAN İSİMLER
брюки (pantolon)
бýдни (haftanın günleri)
весы (terazi)
выборы (seçim)
дéньги (para)
духи (parfüm)
кавычки (tırnak işareti)
кýдри (kıvırcık saçlar)
каникулы (tatil)
мемуáры (anılar)
нóжницы (makas)
oчки (gözlük)
перила (parmaklık, korkuluk)
переговóры (görüşmeler)
рóды (doğum)
сáни (kızak)
сýмерки (alacakaranlık)
сливки (krema)
сýтки (bir gün, 24 saat)
счёты (abaküs)
финáнсы (finansman, maliye)
часы (saat)
чернила (mürekkep)
шáхматы (satranç)
шáшки (dama)
щи (lahana çorbası)
YALIN HAL ÇOĞUL ŞEKİLDE VURGULU HECE DEĞİŞMESİ
Daha önce de belirttiğimiz gibi, Rusça sözcüklerin vurgulu hecesi değişkendir. Bunu en belirgin olarak YALIN HAL TEKİL şekildeki bir ismi YALIN HAL ÇOĞUL yaptığımızda görürüz. Bunlardan bir kısmını örnek olarak görelim.

отéц - отцы (baba - babalar)
кружóк - кружки (dernek - dernekler)
кусóк - куски (parça - parçalar)
огонёк - огоньки (kıvılcım - kıvılcımlar)
воробéй - воробьи (serçe - serçeler)
Bu sözcüklerin son hecelerinde KAÇAK SESLİLER dediğimiz -о, -е, -ё harflerinden birisi düşmekte ve bunların üzerindeki vurgu da yeni çoğul takısını üzerine düşmektedir.
карандáш - карандаши (kurşunkalem - kurşunkalemler)
пастýх - пастухи (çoban - çobanlar)
рубéж - рубежи (sınır - sınırlar)
шалáш - шалаши (alacık - alacıklar, benekler)
Son hecesi vurgulu bazı DİŞİL CİNS isimler YALIN HAL ÇOĞUL yapılırken vurgu köke kayar.
странá - стрáны (memleket - memleketler)
ногá - нóги (ayak - ayaklar)
рукá - рýки (el, kol - eller, kollar)
головá - гóловы (kafa - kafalar)
звездá - звёзды (yıldız - yıldızlar)
сестрá - сёстры (kız kardeş - kız kardeşler)
İSİMLERİN VURGULU HECE DEĞİŞMESİ
Bu durum -а harfi ile biten tüm ERİL ve DİŞİL isimler için geçerli değildir.
Sonu -о harfi ile biten bazı NÖTR CİNS isimlerde de benzer şekilde vurgulu hece değişmesi olmaktadır. Vurgulu hece köke kaymaktadır.
окнó - óкна (pencere - pencereler)
письмó - письма (mektup - mektuplar)
лицó - лица (yüz - yüzler)
селó - сёла (büyük köy - büyük köyler)
стеклó - стёкла (cam - camlar)
кольцó - кóльца (yüzük, halka - yüzükler, halkalar)


Vurgulu hecesi tekilde iken kökünde olan bir grup sözcük çoğul olduğunda vurgulu hecesi sona kayar.
дéло - делá (iş - işler)
прáво - правá (hak - haklar)
мéсто - местá (yer - yerler)
слóво - словá (sözcük - sözcükler)
Sonu -мя ile biten isimlerde vurgulu hece değişmektedir.
имя - именá (ad - adlar)
врéмя - временá (zaman - zamanlar)
знáмя - знамёна (sancak - sancaklar)


Aşağıda karışık olarak verilen isimlerin de YALIN HAL TEKİLİ ile ÇOĞULU’nda vurgulu hecenin yeri değişmektedir.
гражданин - грáждане (vatandaş - vatandaşlar)
ребёнок - дéти (çocuk - çocuklar)
нéбо - небесá (gök - gökler)
чýдо - чудесá (harika - harikalar)
цветóк - цветы (çiçek - çiçekler)
прóпуск - пропускá (geçiş - geçişler)
счёт - счетá (hesap - hesaplar)
-ья ile çoğul yapılan birden fazla heceli bazı NÖTR CİNS isimlerin çoğulunda da vurgulu hece değişmektedir.
перó - пéрья (divit - divitler)
дéрево - дерéвья (ağaç - ağaçlar)
крылó - крылья (kanat - kanatlar)
Vurgulu -а (á) ya da vurgulu -я (я) ile çoğul yapılan çok heceli sözcüklerde vurgulu hece her zaman sondadır.
гóрод - городá (şehir - şehirler)
бéрег - берегá (sahil - sahiller)
гóлос - голосá (ses - sesler)
учитель - учителя (öğretmen - öğretmenler)