ПРОШЕДШЕЕ ВРЕМЯ - GEÇMİŞ ZAMAN

Rusçada hem TAMAMLANMIŞ hem de TAMAMLANMAMIŞ eylem (совершéн- ный вид и несовершéнный вид) bildiren fiillerin GEÇMİŞ ZAMAN şekli kullanılmaktadır.
Her iki tip fiilin GEÇMİŞ ZAMAN şekli aynı yolla yapılır ancak farklı anlamları karşılarlar.

FİİLLERİN GEÇMİŞ ZAMAN ÇEKİM EKLERİ

Her iki tip fiilin de GEÇMİŞ ZAMAN çekim ekleri CİNS ve SAYIYA göredir. Bütün cinslerin çoğulu için tek takı vardır.


ERİL CİNS (м.р.):
-л

DİŞİL CİNS (ж.р.):
-ла

NÖTR CİNS (ср.р.):
-ло

ÇOĞUL (мн.ч.):

-ли

1. Sonu -ть ile biten fiillerin GEÇMİŞ ZAMAN şekli türetilirken, MASTAR takısı
(-ть) atıldıktan sonra geriye kalan kök GEÇMİŞ ZAMAN takıları eklenir.

читáть I - чита-ть okumak
чита-л
Я (ты, он) читáл. Ben okuyordum.
Ben okurdum.
Ben okudum.
Я (ты, онá) читáла. Ben okuyordum.
Ben okurdum.
Ben okudum.
Онó читáло. O okuyordu.
O okurdu.
O okudu.
Мы (вы, они) читáли. Biz okuyorduk.
Biz okurduk.
Biz okuduk.

говорить II - говор-ить konuşmak
говори-л
Я (ты, он) говорил. Ben konuşuyordum.
Ben konuşurdum.
Ben konuştum.
Я (ты, онá) говорила. Ben konuşuyordum.
Ben konuşurdum.
Ben konuştum.
Онó говорило. O konuşuyordu.
O konuşurdu.
O konuştu.
Мы (вы, они) говорили. Biz konuşuyorduk.
Biz konuşurduk.
Biz konuştuk.


2. Sonu -сти ve -зти soneki ile biten fiillerin GEÇMİŞ ZAMAN şekli.


ŞAHISLAR НЕСТИ РАСТИ ВЕЗТИ


я, ты, он нёс рос вёз

я, ты, онá неслá рослá везлá

онó неслó рослó везлó

мы, вы, они несли росли везли

Yukarıdaki örneklerde de görüldüğü gibi; BASİT GELECEK ZAMAN şeklinin çekim kökünde д veya т harflerinden birisi bulunmayan fiillerin ERİL CİNS çekimleri
-л GEÇMİŞ ZAMAN takısı almazlar.
он нёс он вёз он рос

Diğer cins GEÇMİŞ ZAMAN takıları da bu kökün üzerine doğrudan eklenir.
онá неслá онó неслó они несли
онá везлá онó везлó они везли
онá рослá онó рослó они росли

3. ŞİMDİKİ ZAMAN veya BASİT GELECEK ZAMAN çekim kökünün sonuna д ve т olanların çekiminde farklılıklar.

вести/повести elinden tutup götürmek; yönetmek
он вёл они вели
онá велá
онó велó

Bu fiilin GEÇMİŞ ZAMAN şekli yukarıdaki çekim kuralından biraz farklıdır. ERİL CİNS’te de -л vardır.

приобрести (сов.) elde etmek; kazanmak, almak
он приобрёл они приобрели
онá приобрелá
онó приобрелó
Я приобретý. Ben alacağım.

упáсть (сов.) düşmek
он упал они упáли
онá упáла
онó упáло
Я упадý. Ben düşeceğim.

сесть (сов.) oturmak
он сел они сéли
онá сéла
онó сéло
Я сяду. Ben oturacağım.

4. Идти (yayan gitmek) fiilin ve öneklerle yapılan türevlerinin hepsinin GEÇMİŞ
ZAMAN çekimi tamamen farklı köktendir.

идти (gitmek) прийти (gelmek) уйти (ayrılmak)
он шёл он пришёл он ушёл
онá шла онá пришлá онá ушлá
онó шло онó пришлó онó ушлó
они шли они пришли они ушли



5. Sonu -чь ile biten fiillerin GEÇMİŞ ZAMAN çekimi.

Bu tür fiillerde MASTAR takısı olan -чь atıldıktan sonra kalan kökün sonunda sessiz harf değişimi ya da ilavesi olduktan sonra CİNS ve SAYIYA göre -л, -ла, -ло, -ли takıları alınır. ERİL CİNS’te -л kullanılmaz.

мочь (несов.) muktedir olmak, -e bilmek
он мог они могли
онá моглá
онó моглó

лечь (сов.) yatmak, uzanmak
он лёг они легли
онá леглá
онó леглó

жечь (сов.) yakmak
он жёг они жгли
онá жгла
онó жгло

печь (сов.) pişirmek
он пёк они пекли
онá пеклá
онó пеклó

помóчь (сов.) yardım etmek
он помóг они помогли
онá помоглá
онó помоглó
6. Sonunda -ну soneki bulunan fiillerin GEÇMİŞ ZAMAN şeklinin yapılması.

A. Bünyesinde -ну soneki bulunan TAMAMLANMIŞ eylem (сов.) fiillerin çoğunluğu GEÇMİŞ ZAMAN şeklinde bu soneki korurlar.
крикнуть (bağırmak)
толкнýть (itmek, bastırmak)
мигнýть (göz kırpmak)

я, ты, он крикнул толкнýл мигнýл
я, ты, онá крикнула толкнýла мигнýла
онó крикнуло толкнýло мигнýло
мы, вы, они крикнули толкнýли мигнýли

B. Bir grup fiilin GEÇMİŞ ZAMAN şeklinde bu sonek atılır.

погибнуть (öldürmek)
достигнуть (ulaşmak, yetişmek)
затихнуть (sakinleşmek)
исчéзнуть (kaybolmak)

я, ты, он погиб достиг затих исчéз
я, ты, она погибла достигла затихла исчéзла
оно погибло достигло затихло исчéзло
мы, вы, они погибли достигли затихли исчéзли

7. TAMAMLANMAMIŞ eylem (несов.) bildiren fiiller genel olarak GEÇMİŞ ZAMAN şeklinde -ну’yu atarlar.

вянуть (solmak, bayılmak)
гáснуть (sönmek)
крéпнуть (güçlenmek, kuvvetlenmek)
пáхнуть (kokmak)

я, ты, он вял гас креп пах
я, ты, онá вяла гáсла крéпла пáхла
онó вяло гáсло крéпло пáхло
мы, вы, они вяли гáсли крéпли пáхли
Bu fiiller önek alarak TAMAMLANMIŞ eylem (сов.) olduklarında da bu soneki bünyelerinden atarlar.

вянуть/увянуть
гáснуть/погáснуть
крéпнуть/окрéпнуть
пáхнуть/запáхнуть

я, ты, он увял погáс окрéп запáх
я, ты, онá увяла погáсла окрéпла запáхла
онó увяло погáсло окрéпло запáхло
мы, вы, они увяли погáсли окрéпли запáхли

GEÇMİŞ ZAMAN şeklinde -ну sonekini atan fiiller ERİL CİNS çekiminde -л şahıs cinsiyet eki almazlar.

привыкнуть (alışmak)
погибнуть (ölmek, mahvolmak)
исчéзнуть (kaybolmak)

я, ты, он привык погиб исчéз


8. MASTAR şeklinde -ере hecesi bulunan fiillerin GEÇMİŞ ZAMAN çekimi.

Bu tip fiillerde MASTAR takısı -ть atıldıktan sonra geriye kalan çekim kökünün sonundaki -е harfi de atılır.

умерéть (ölmek)
заперéть (kilitlemek)

я, ты, он ýмер зáпер
я, ты, онá ýмерла заперлá
онó ýмерло зáперло
мы, вы, они ýмерли заперли