SAYILARIN ANLAM BAKIMINDAN SINIFLANDIRILMASI
Классификация Имён Числительных
Классификация Имён Числительных
Rusçada sayılar MİKTAR, TOPLULUK ve SIRA SAYILARI şeklinde üçe ayrılmaktadır.
MİKTAR VE TOPLULUK SAYILARI
Количественные И Собирательные Числителеные
Количественные И Собирательные Числителеные
Bu sayılar herhangi bir canlı ya da cansız varlığın miktarını gösterir ve сколько? (kaç tane?) sorusuna cevap vermede kullanılırlar.
Сколько рабочих на фабрике? | Fabrikada ne kadar işçi vardır? |
На фабрике сто рабочих | Fabrikada 100 işçi var. |
Сколько детей у соседа? | Komşunun kaç çocuğu var? |
У соседа трое детей. | Komşunun üç çocuğu var. |
Miktar Sayıları; Basit, Bileşik ve Bütünleyen olarak üç grupta toplanırlar.
Basit Sayıları: | два (2), три (3), пять (5), десять (10), сто (100), тысяча (1000) |
Bileşik Sayıları: | двадцать (20), тридцать (30), пятьдесят (50), девяносто (90), триста (300) |
Bütünleyen Sayıları: | Bu tür sayılar parçalı olarak bir bütün sayıyı oluşturan sayılardır. тридцать пять (35), сто двадцать семь (127), двести сорок девять (249), тысяча четыреста девяносто три (1493) |
RUSÇADA SAYI SİSTEMİ
Rusça sayıları saymak ve okumak son derece kolaydır. 20′ye kadar farklı olan sayılar, her onlu birimden sonra birden başlayarak devam eder.
Rusça sayıları saymak ve okumak son derece kolaydır. 20′ye kadar farklı olan sayılar, her onlu birimden sonra birden başlayarak devam eder.
1′DEN 200.000′E KADAR MİKTAR SAYLARI
|
|
|
Sayılar dikkatle incelendiğinde bazı noktalar göze çarpmaktadır.
5, 6, 7 … 20, 30 sayılarının sonunda, 50, 60, 70, 80 ve 500, 600, 700, 800, 900 sayılarının ortasında YUMUŞAK İŞARET (ь) bulunmaktadır.
MİKTAR SAYILARININ İSİMLERLE KULLANILMASI
1. Bir (1) ve iki (2) sayılarının dışında bütün sayılar tektir, cinsiyet söz konusu değildir.
один (одна, одно, одни) bir
Önüne geldiği ismin cins ve sayısına göre kullanılır.
один класс (bir sınıf)
одна школа (bir okul)
одно здание (bir bina)
одни часы (bir saat)
Çoğul şekli, sürekli çoğulda kullanılan isimlerle kullanılır.
A. Cümlede ismin cinsiyetine bağlı olarak bir (1) ve sonu bir (1) ile sayılardan sonra isimler YALIN HAL’de bulunur.
один дом (bir ev)
двадцать одна картина (yirmi bir tablo)
сто сорок одно дерево (yüz kırk bir ağaç)
B. два (м.р. и ср.р.) iki (erkek ve nötr cins)
две (ж.р.) iki (dişi cins)
Cümlede 2, 3, 4 ve sonu 2, 3, 4 ile biten sayılardan sonra isimler -İN HALİ TEKİL’de kullanılır.
два магазина (iki mağaza)
два здания (iki bina)
две книги (iki kitap)
Bütünleyen (parçalı) Sayılar’dan sonra da aynı kural geçerlidir.
сорок три студента (43 öğrenci)
девяносто две комнаты (92 oda)
сто двадцать две страницы (122 sayfa)
тысяча девятьсот девяносто три года (1993 yıl)
C. 5′den 20′ye kadar, sonu 5, 6, 7, 8, 9, 0, ile biten sayılardan sonra -İN HALİ ÇOĞUL kullanılır.
сорок пять учителей (45 öğretmen)
сто пятьдесят шесть рублей (156 ruble)
четыреста девяносто книг (490 kitap)
тысяча двести семь людей (1207 insan)
Sayılarla kullanılan isimler her zaman çoğul halde kullanılır (bir ve bir ile biten sayılar hariç).
Miktar Sayıları’nın çekimleri:
HALLER 2, 3, 4 SAYILARLA 5, 6, 7, 8, 9, 0 SAYILARLA
И.п. две книги/девушки семь книг/девушек
Р.п. двух книг/девушек семь книг/девушек
Д.п. двум книгам/девушкам семи книгам/девушкам
В.п. две книги/двух девушек семь книг/девушек
Т.п. двумя книгами/девушками семью книгами/девушками
П.п. о двух книгах/девушках о семи книгах/девушках
MİKTAR SYAILARININ ÇEKİMİ
один, одна, одно ve одни‘nin çekimleri
HALLER ERİL CİNS DİŞİL CİNS NÖTR CİNS ÇOĞUL
И.п. один одна одно одни
Р.п. одного одной одного одних
Д.п. одному одной одному одним
В.п. один/одного одну одно одни/одних
Т.п. одним одной одним одними
П.п. об одном об одной об одном об одних
ОДНИ‘NİN KULLLANILDIĞI DURUMLAR
1. Tekili olmayan sürekli çoğul şekilleri kullanılan isimlerle kullanılır.
одни часы (bir saat (kol, masa veya duvar saati))
одни сутки (bir gün (24 saat))
одни каникулы (bir tatil)
2. “Diğerleri” anlamının karşıtını karşılamak üzere “birileri, bazıları, ilk gelenleri” anlamlarında kullanılır.
Учитель взял сначала одни задания, потом другие.
Öğretmen önce bazı ödevleri aldı sonra da diğerlerini.
Директор говорил сначала с одними учениками, потом с другими.
Müdür önce öğrencilerden bazıları ile sonra da diğerleriyle konuştu.
3. “Yalnızca” anlamında kullanılır.
На уроке были одни ученицы.
Derste yalnız kız öğrenciler vardı.
В этом магазине продаются одни словари.
Bu mağazada yalnızca sözlükler satılıyor.
BİRBİRİYLE BENZER ŞEKİLDE ÇEKİLEN SAYILAR
два, две, три, ve четыре‘nin çekilmesi
HALLER два/две (2) три (3) четыре (4)
И.п. два/две три четыре
Р.п. двух трёх четырёх
Д.п. двум трём четырём
В.п. два (две)/двух три/трёх четыре/четырёх
Т.п. двумя тремя четырьмя
П.п. о двух о трёх о четырёх
сорок, девяносто ve сто‘nun çekimler
HALLER сорок (40) девяносто (90) сто (100)
И.п. сорок девяносто сто
Р.п. сорока девяноста ста
Д.п. сорока девяноста ста
В.п. сорок девяносто сто
Т.п. сорока девяноста ста
П.п. о сорока о девяноста о ста
пять, пятьдесят ve пятьсот‘un çekimleri
HALLER пять (5) пятьдесят (50) пятьсот (500)
И.п. пять пятьдесят пятьсот
Р.п. пяти пятидесяти пятисот
Д.п. пяти пятидесяти пятистам
В.п. пять пятьдесят пятьсот
Т.п. пятью пятьюдесятью пятьюстами
П.п. о пяти о пятидесяти о пятистах
двести, триста, четыреста sayılarının çekimi
HALLER двести (200) триста (300) четыреста (400)
И.п. двести триста четыреста
Р.п. двухсот трёхсот четырёхсот
Д.п. двумстам трёмстам четырёмстам
В.п. двести триста четыреста
Т.п. двумястами тремястами четырьмястами
П.п. о двухстах о трёхстах о четырёхстах
1. Sonu (ь) ile biten sayılar DİŞİL CİNS isimler gibi çekilirler (ночь, тетрадь, вещь).
2. Пятьдесят tipi, iki sayının bileşimindeki sayılarda, her iki da ayrı çekime uğrar.
Шестьдесят, семьдесят ve восемьдесят benzer şekilde çekilirler.
3. Пятьсот tipi sayılarda da her iki sayı da farklı eklerle çekime uğrar.
Шестьсот, семьсот, восемьсот ve девятьсот sayları da benzer şekilde çekilirler.
4. Тысяча, миллион ve миллиард sayıların çekimi bu saylar son harflerine göre isimler gibi çekilirler. Bu sayılardan sonra isimlerin -İN HALİ kullanılır.
Наш клуб купил две тысячи билетов.
Bizim kulüp iki bin bilet satın aldı.
Десять миллионов людей жило в Стамбуле.
İstanbul’da 10 milyon insan yaşıyordu.
MİKTAR BİLDİREN SAYILARIN SAYI VE İSİMLERLE KULLANILMASI
1) Bir (1) ve sonu bir (1) ile biten isimler YALIN HAL’de kullanılır.
один красивый зал (güzel bir salon)
одна красивая девушка (güzel bir kız)
одно красивое дерево (güzel bir ağaç)
одни красивые часы (güzel bir saat)
2) 2, 3, 4 ve bunlarla biten sayılardan sonra isimler -İN HALİ TEKİL, sıfatlar -İN HALİ ÇOĞUL çekimli olur.
два красивых зала (iki güzel salon)
две красивых девушки (iki güzel kız)
два красивых дерева (iki güzel ağaç)
Ancak DİŞİL CİNS isimlerin önüne gelen sıfatlar aynı zamanda YALIN HAL ÇOĞUL olarak da kullanılır.
две красивые девушки (iki güzel kız)
две светлые комнаты (iki aydınlık oda)
3) 5, 6, 7 … gibi -İN HALİ ÇOĞUL gerektiren sayılardan sonra gelen sayılar da -İN HALİ ÇOĞUL takı alırlar.
шесть новых квартир (altı adet yeni daire)
десять светлых ламп (on adet aydınlık lamba)
İsmin hallerinden И.п. ve В.п. diğer hallerin gerektirdiği isim çekimine sayı ve sıfatlar da uyarlar.
Я не смог решить двух лёгких задач.
(Ben iki adet hafif problemi çözemedim.)
Уроки идут в трёх больших классах.
(Dersler üç büyük sınıfta devam ediyor.)
Мой брат хорошо знает три иностранных языка.
(Kardeşim üç yabancı dil biliyor.)
TOPLULUK BİLDİREN SAYILAR
Собирательные Числительные
Topluluk bildiren sayılar da miktar sayıları gibi varlıkların sayısını bildirirler ve yine onlar gibi сколько? (kaç tane?) sorusuna cevap verirler.
Belli başlı Topluluk Sayları:
двое iki
трое üç
четверо dört
пятеро beş
шестеро altı
семеро yedi
восьмеро sekiz
девятеро dokuz
десятеро on
оба her ikisi (ikisi de erkek veya bir erkek bir dişi)
обе her ikisi (ikisi de dişi)
Topluluk Sayıların çekimleri
HALLER двое (2) трое (3) четверо (4) ученик (öğrenci)
И.п. двое трое четверо учеников
Р.п. двоих троих четверых учеников
Д.п. двоим троим четверым ученикам
В.п. двое/двоих трое/троих четверо/четверых учениковТ.п. двоими троими четверыми учениками
П.п. о двоих о троих о четверых об учениках
TOPLULUK SAYILARININ KULLANILDIĞI YERLER
Bu sayılardan sonra her zaman isimlerin -İN HALİ ÇOĞUL şekilleri kullanılır.
1. Topluluk Bildiren Sayılar ERİL CİNS canlı isimleri ile birlikte kullanılırlar.
двое студентов (студент) iki öğrenci
трое мальчиков (мальчик) üç erkek çocuğu
четверо учителей (учитель) dört öğretmen
пятеро рабочих (рабочий) beş işçi
шестеро людей (человек – люди) altı insan
семеро детей (ребёнок – дети) yedi çocuk
Bu tür isimlerle Miktar Sayıları da kullanılır.
два студента (студент) iki öğrenci
семь рабочих (рабочий) yedi işçi
пять человек (человек) beş insan
три учителя (учитель) üç öğretmen
Ancak DİŞİL CİNS isimler ile yalnızca Miktar Sayıları kullanılır.
три студентки (студентка) üç bayan öğrenci
две ученицы (ученица) iki kız öğrenci
пять учительниц (учительница) beş bayan öğretmen
2. Hayvan yavruları ile Topluluk Sayıları kullanılırken büyük hayvanlar için Miktar Sayıları kullanılır.
двое собачат (собачата) iki köpek yavrusu
трое волчат (волчата) üç kurt yavrusu
четверо котят (котята) dört kedi yavrusu
две собаки (собаки) iki köpek
три волка (волки) üç kurt
четыре кота (коты) dört kedi
3. Sürekli çoğul olarak kullanılan isimlerle birlikte kullanılır.
Двое, трое, ve четверо И.п. ve В.п.‘de olur.
двое часов (iki adet saat)
четверо суток (dört gün)
двое ножниц (iki adet makas)
Рабочий работал там трое суток. (İşçi orada üç gündür çalışıyordu.)
Отец купил трое часов для детей. (Baba çocuklar için üç adet saat satın aldı.)
Ancak diğer halleri gerektiren edatlar olduğunda двое, трое, четверо bu hallerde kullanılır.
Рабочий работал там около трёх суток.
İşçi orada yaklaşık üç gündür çalışıyordu.
Мастер работал над тремя часами.
Usta üç saat ile uğraşıyordu. (Onları onarmaya çalışıyordu.)
4. Cümlede herhangi bir isim ve zamir olmaksızın tek başına özne olarak kullanılırlar.
Двое играли в саду.
İkisi bahçede oynuyorlardı.
Семеро одного не ждут.
Yedi kişi bir kişiyi beklemez. (Bir kişinin eksik olması düğüne engel değildir.)
Она работала за троих.
O üç kişinin işini yapıyordu.
5. İki parçalı olan nesnelerin isimleriyle kullanılır.
двое ног (iki ayak)
трое саней (üç kızak)
четверо сандалет (dört çift sandalet)
6. Şahıs Zamirleri, YALIN ya da -İN HALLERİ’nde YALIN HAL şeklindeki Topluluk Sayıları ile kullanılır.
Мы четверо были на уроке.
Derste biz dördümüz vardık.
Они трое остались в автобусе.
Onların üçü otobüste kaldılar.
Их было четверо там.
Onların dürdü oradaydı.
7. Оба ve обе Topluluk Sayıları, два ve две şeklindeki Miktar Sayıları gibi -İN HALİ TEKİL takılı isimlerle kullanılırlar.
оба ikisi (iki erkek ya da bir erkek ve bir dişi olduğunda)
обе ikisi (iki dişi cins olduğunda)
оба брата iki erkek kardeş
оба автобуса iki otobüs
оба брат и сестра erkek ve kız kardeşin ikisi
оба учитель и учительница bay ve bayan öğretmenin ikisi
оба ve обе‘nin çekimleri
HALLER оба обе
И.п. оба обе
Р.п. обоих обеих
Д.п. обоим обеим
В.п. оба/обоих обе/обеих
Т.п. обоими обеими
П.п. об обоих об обеих
SIRA SAYILARI
Порядковые Числительные
Sıra Sayıları’nı aşağıda topluca görelim.
1nci – первый | 11nci – одиннадцатый |
2nci – второй | 12nci – двенадцатый |
3ncü – третий | 13ncü – тринадцатый |
4ncü – четвёртый | 14ncü – четырнадцатый |
5nci – пятый | 15nci – пятнадцатый |
6nci – шестой | 16nci – шестнадцатыё |
7nci – седьмой | 17nci – семнадцатый |
8nci – восьмой | 18nci – восемнадцатый |
9ncu – девятый | 19ncu – девятнадцатый |
10ncu – десятый | 20nci – двадцатый |
20nci – двадцатый | 200ncü- двухсотый |
30ncu – тридцатый | 300ncü – трёхсотый |
40ncı – сороковой | 400ncü – четырёхсотый |
50nci – пятидесятый | 500ncü – пятисотый |
60ncı – шестидесятый | 600ncü – шестисотый |
70nci – семидесятый | 700ncü – семисотый |
80nci – восьмидесятый | 800ncü – восьмисотый |
90ncı – девяностый | 900ncü – девятисотый |
100ncü – сотый | 1000nci – тысячный |
SIRA SAYILARININ TÜRETİLMESİ ve KULLANILMASI
1. Miktar Bildiren Sayların -İN HALİ’nde son takıları olan -а veya -и atıldıktan sonra geriye kalan kısım sıfat takısı olan -ый (-ая, -ое, -ые), -ий (-ья, -ье, -ьи), -ой (-ая, -ое, -ые) eklenerek Sıra Sayıları elde edilir.
YALIN HAL | -İN HALİ | SIRA SAYISI |
шесть | шест+и | шест+ой, +ая, +ое, +ые |
пятьдесят | пятидесят+и | пятидесят+ый, +ая, +ое, +ые |
девяносто | девяност+а | девяност+ый, +ая, +ое, +ые |
2. Bazı sıfatların Sıra Sayıları düzensiz yapılır.
первый | -ая, -ое, -ые | 1nci |
второй | -ая, -ое, -ые | 2nci |
третий | -ья, -ье, -ьи | 3ncü |
четвёртый | -ая, -ое, -ые | 4ncü |
седьмой | ая, -ое, -ые | 7nci |
сороковой | -ая, -ое, -ые | 40ncı |
3. Тысяча, миллион, миллиард Sıra Sayısı yapılırken takının önü ilave olarak -н- eklenir.
тысяча (-а düşer) +ный (-ая, -ое, -ые) | тысячный (bininci) |
миллион +ный (-ая, -ое, -ые) | миллионный (milyonuncu) |
миллиард +ный (-ая, -ое, -ые) | миллиардный (milyarıncı) |
4. Parçalı Sayıların yalnızca son parçası Sıra sayısı şeklinde bulunur. Sıra Sayıları birlikte kullanıldıkları isimlerin cins, sayı ve hal çekimlerine uyarlar.
тридцать шестой | 36nci |
триста сорок восьмой | 348nci |
тысяча девяносто третий | 1093ncü |
сто пятьдесят четвёртый | 154ncü |
пятьсот сороковой | 540ncı |
тысяча первый | 1001nci |
первый диалог | birinci diyalog |
первая комната | birinci oda |
первое окно | birinci pencere |
первые часы | birinci (ilk) saat |
5. Cümle içinde kullanılan Parçalı Sayılar’ın sonuncusu, yani Sıra Sayısı şeklinde olan parçası ismin haline göre çekilir.
Я жил на двадцать пятом этаже в Париже.
Ben Paris’te 25nci katta oturuyordum.
Мой сын родился в тысяча девятьсот девяносто третьем году.
Benim oğlum 1993 yılında doğdu.
6. Третий Sıra Sayısı чей? (kimin?) Soru Zamiri gibi çekilir.
чей‘in çekimi:
HALLER ЧЕЙ? – KİMİN?
м.р. ж.р. ср.р мн.ч.
И.п. чей чья чьё чьи
Р.п. чьего чьей чьего чьих
Д.п. чьему чьей чьему чьим
В.п. чей/чьего чью чьё чьи
Т.п. чьим чьей чьим чьими
П.п. о чьём о чьей о чьём о чьих
третий‘in çekimi
HALLER ТРЕТИЙ – ÜÇÜNCÜ
м.р. ж.р ср.р мн.ч.
И.п. третий третья третье третьи
Р.п. третьего третьей третьего третьих
Д.п. третьему третьей третьему третьим
В.п. третий/третьего третью третье третьи
Т.п. третьим третьей третьим третьими
П.п. о третьем о третьей о третьем о третьих
7. Saat, tarih ve yıl olarak zaman bildirmede kullanılır.
Сейчас пять минут второго.
Saat 1′i beş geçiyor.
Сейчас четверть пятого.
Saat 4′ü çeyrek geçiyor.
Собрание началось пятого августа.
Toplantı Ağustosun beşinde başladı.
Экзамены кончились третьего мая.
Sınavlar Mayısın üçünden itibaren sona erdi.
Мы переехали в Стамбул в тысяча девятьсот девяносто шестом году.
Biz 1996 yılında İstanbul’a geldik (taşındık).
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder