Rusça Dersler-10

Sıfatları:  Orta cins ve eril’in “ГО” bitimi “va” olarak okunur. Mesela: высокого – vıso’kava, синего –si’niva, нового – no’vava. “-ОЙ” ile erilde bitenler(örnek – голубо’й, большо’й) hariç bütün bu bitimleri vurgusuz. Çekimlenmede vurgu değişmez.

İyelik zamirlerinin genetif hali

İyelik zamirleri genetif halinde olan isim ile bağlı iken kendisi genetif haline geçer. Bitimleri sıfatlarınki ile aynı tip. Okunuş özellikleri de aynı:
Sonunda “ГО” vurgu altında “vo” olarak, vurgusuz “va” olarak okunur, mesela, моего – maivo’, твоего –tvaivo’, нашего – na’şiva, вашего – va’şiva.

“У МЕНЯ ЕСТЬ…/У МЕНЯ НЕТ…” (benim bir şeyim var/yok) yapısı

“ЕСТЬ” rusçada “var” demektir. Aynı zamanda bu “БЫТЬ”(olmak, varolmak) fiilin şimdiki zamanı. (İkinci anlamı – “yemek” fiilin mastarı.)  “НЕТ” hayır ya da yok demektir. “Yok” anlamında halk bazen “НЕ’ТУ”şeklini kullanır (akademik dilinde olmaz). “У МЕНЯ” bende, üstümde, benim demektir. “МЕНЯ” - “Я”zamirinden genetif hali. “У” bir öntakı, yanında, üstünde anlamı taşır.

Rusçada  “benim bir şeyim var” (ya da yok) söylemek için bu yapı kullanılır:

“У”  +   sahibin adı    + ЕСТЬ  +  eşyanın/kişinin adı     

(genetif halinde)              (yalın halinde)

 “У”  + sahibin adı      + НЕТ  +  eşyanın/kişinin adı   

(genetif halinde)              (genetif halinde)    

Örnekler:

У меня есть кошка. – Benim kedim var.

У меня есть сын. – Oğlum var.

У нас есть дом. – Evimiz var.

У Кати есть сестра. – Katya’nın kız kardeşi var.

У меня здесь нет тетради. – Burada defterim yok.

У Ахмеда нет детей. – Ahmet’in çocukları yok.

У вас есть книга? Нет, у меня нет книги. - Kitabınız var mı? Hayır, kitabım yok.

У меня дома есть стол. – Evde masam var.

У меня на работе нет компьютера. – İş yerimde bilgisayar(ım) yok.

Adlara sıfat ya da zamir gelebilir, ve ad genetif halinde ise onlar da genetif halinde oluyor.

Моя сестра – у моей сестры

Красивая девушка – у красивой девушки

У моей сестры есть муж. – Benim kız kardeşimin kocası var.

У Кати нет красного пальто. – Katya’nın kırmızı paltosu yok.

У моего брата нет черной кошки дома. – Kardeşimin evimde siyah kedi(si) yok.

Aynı yapı, burda ya da orda bir şeyin olup olmadığını söylemek için kullanılır.

Здесь есть магазин. – Burda bir mağaza var.

Там нет магазина. – Orda mağaza yok.

Ахмеда здесь нет. - Ahmet burada yok.(ya da sadece “Ахмеда нет” – Ahmet yok, burada isim kesinlikle genetif halinde kalıyor.)

“Fatma’nın kardeşi” yapısı

Türkçede belirtili ad tamlamasını kuran sözcüklerin ikisi de bir ek alıyor. Rusçada ancak onlardan biri değişir (tamlayıcı olan), diğeri (tamlanan) çoğul bitimi almaktan başka hiç bir türlü değişmez. Tanlayıcı genetif halinde olur, yanında bir öntakı yok. Cümlede önce tamlanan, sonra tamlayıcı gelir (türkçenin tersine).

Örnekler:

Брат Фатьмы – Fatma’nın kardeşi

Друг Ахмеда – Ahmet’in arkadaşı.

Tamlananın önüne bir zamir ya da bir sıfat gelebilir. O zaman bu zamir veya sıfat genetif halinde olur. Mesela:

Мой брат – моего брата (kardeşimin)

Твоя сестра – твоей сестры (kız kardeşinin)

Брат моей мамы – annemin kardeşi

Муж моей сестры – kız kardeşimin kocası

Сын моего друга – arkadaşımın oğlu

Ахмед – учитель наших детей. – Ahmet çocuklarımızın öğretmenidir.

Чайан – муж моей подруги. – Çayan kız arkadaşımın kocası.

Это жена моего брата. – Bu kardeşimin karısı. 

İyelik takımı ile bağları aynı tip olan cümleler

Bu gibi cümlelerde iyelik takımı ile aynı bağlar tipi var. “Öğretmen” yerinde bulunan kelime değişmez, “tarih” ise genetif halinde olur.

Örnekler:

История - tarih

Учитель истории – tarih öğretmeni (okulda)

Математика - matematik

Преподаватель математики – matematik öğretmeni

Русский (турецкий) язык – rus (türk) dili

Учительница русского (турецкого) языка – rus (türk) dili öğretmeni

Bağları aynı tip olan cümlecikler:

Студент университета –üniversite öğrencisi

Водитель автобуса – otobüs şoförü

Преподаватель университета – üniversite öğretmeni

Факультет университета – üniversitenin fakültesi

Студент нашего университета - üniversitemizin öğrencisi

Наш преподаватель истории – bizim tarih öğretmeni 

“МЕНЯ ЗОВУТ” yapısı

Bu yapı, tanışırken adı söylemek için lazım. Rusçada “benim adım...” yani “моё имя...” gibi bir yapı hemen hemen kullanılmıyor, onun yerine “меня зовут...” yani “bana...(olarak) sesleniyorlar” yapısı var. Burada “меня” sözcüğü belirtme halinde 1.şahıs kişi zamiri (“я”)(kişi zamirleri için belirtme ve genetif hali şekilleri aynı). “Зовут” – “seslenmek” fiilinin şimdiki zamanı 3.şahıs çoğul. Türkçeye bu yapı “benim adım” olarak çevrilebilir.
Как тебя зовут? Adın ne?

Меня зовут Айше. Benim adım Ayşe.

Его зовут Мурат. Onun (erkeğin) adı Murat.

Её зовут Катя. Onun (kızın) adı Katya.

Как его зовут? – Мурат. Onun adı nedir? – Murat. 

Kibarlık sözcükleri

СПАСИБО (spasi’ba) – teşekkürler, teşekkür ederim (şahıssız).МОЖНО (mo’jna) – olur, olur mu, mümkün mü, (yapa)bilir miyimПОЖАЛУЙСТА (paja’lusta). Duruma göre birkaç anlamı var. “Lütfen” – bir şey isterken, rica ederken. Mesela:(restoranda) Кофе, пожалуйста. – Kahve, lütfen.“İşte”/“buyurun” – dükkanda, kahvede filan görevli size istediğinizi verirken “пожалуйста” der.

Örnekler: 

Пожалуйста, ваш кофе. İşte kahveniz.

Kibar bir insan, bir hareketinize izin verirken “пожалуйста” der. 

Örnek: 

Можно пройти? – Пожалуйста! Geçebilir miyim? – Geçebilirsiniz.

ИЗВИНИТЕ(izvini’te), ПРОСТИТЕ(prasti’te) – affedersiniz, özür diliyorum. Sözcüklerin ikisi de emir kipi 2 sahıs çoğul şeklinde fiiller, yani “siz” için kullanılır. “Affedersin” söylemek için sonuncu “ТЕ” atmak gerekiyor: ИЗВИНИ, ПРОСТИ. Türkçedeki “özür diliyorum” tam karşılığı “ПРОШУ ПРОЩЕНИЯ” (praşu’ praş’e’niya)(1. şahıs tekil şeklinde fiil).